İsrail’de hükümetin yargı düzenlemesiyle ilgili gözler Yargıtay’da
İsrail’de 9 aydır gündemi meşgul eden Başbakan Binyamin Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesinde yargının yetkilerini kısıtlayan maddeyi tartışmaya hazırlanan Yüksek Mahkeme’de gözler üzerinde.
İsrail Yüksek Mahkemesi yarın, kitlesel protestolar ve kamuoyunda yoğun tartışmaların gölgesinde, Temmuz ayında Meclis oturumunda onaylanan ve tüm muhalefetin yargı düzenlemesi kapsamında boykot ettiği “inandırıcılık” yasasını tartışacak.
Yasa, Yüksek Mahkeme’nin hükümet kararlarını “kamu yararına hizmet etmediği, makul olmadığı veya çıkar çatışması yarattığı” gerekçesiyle bozma yetkisini elinden alıyor. Netanyahu hükümetinin yargı paketinin temel unsurları arasında yer alan unsur, “yargının yürütme üzerindeki kontrolünün azaltılmasını” amaçlıyor.
İsrail’de şu anda bir anayasa yok. Ülkenin 13 “Temel Yasası” gelecekteki anayasanın taslağı olarak kabul ediliyor. Yargıtay, Meclis tarafından kabul edilen kanunları Temel Kanunlara aykırı olduğu gerekçesiyle bozabilir.
Hükümet, yargı düzenlemesi kapsamında onaylanan maddelerin Temel Kanunlarda değişiklik getirdiğini belirtiyor.
Temel Kanunlarda yapılan değişikliklere Yargıtay’ın şu ana kadar müdahale etmediğine dikkat çeken hükümet, yargı düzenleme paketinde onaylanan Temel Kanun değişikliklerini Mahkemenin iptal edemeyeceğini savunuyor.
Yasanın iptali için Yargıtay’a başvuran yargı düzenlemesine karşı çıkanlar, “sistem değiştirildi, İsrail’in demokratik yapısına darbe indirildi, dolayısıyla düzenleme kabul edilerek yargı denetiminden muaf tutulamaz” değerlendirmesinde bulundu. Söz konusu kanunla Meclis’te salt çoğunluk ile karar alınabilmektedir.
Yargıtay’ın maddeyi iptal etmesi ve hükümetin itiraz etmesi durumunda ülkedeki krizin anayasal boyuta taşınacağı yorumu yapılıyor.
Meclis Başkanı’nın Yargıtay’a sert çıkışına Başbakan’dan destek
İsrail Parlamentosu Lideri Amir Ohana, geçtiğimiz hafta Meclis tarafından yargı düzenlemesinde onaylanan maddeyi görüşmeye hazırlanan Yüksek Mahkeme’ye tepki gösterdi.
Ohana yaptığı açıklamada, “Mahkeme ve yargıçlara yetkilerinin sınırlarını öğrenmelerini tavsiye ediyorum. Her şeye kadir olduğunuzu düşünmeyin. Hiçbir demokraside tek bir güç tüm yetkilere sahip değildir. Yasama organı bunu öğrendi, şimdi sıra sizde.” dedi. . dedi.
Netanyahu’nun Meclis Başkanı’nın açıklamalarını içeren mesajı yeniden paylaşması İsrail basınında Başbakan’ın desteği olarak değerlendirildi.
Yüksek Mahkeme’nin 15 yargıcının tamamı toplantıda
Yarınki oturuma Yargıtay’ın 15 hakiminin de katılacağı belirtildi. Mahkeme oturumu İsrail televizyonunda canlı yayınlanacak. Ancak yarınki oturumdan herhangi bir karar çıkması beklenmiyor.
Hukukun üstünlüğü grupları bu akşam Batı Kudüs’teki Yüksek Mahkeme önünde bir protesto planlıyor.
Öte yandan hükümet yanlısı sağ gruplar yarın akşam Yargıtay yakınında gösteri yapılması çağrısında bulundu.
Netanyahu hükümetinin tartışmalı yargı düzenlemesi
Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükümetinin “yargı reformu”, içerdiği bir dizi tartışmalı yasa tasarısı nedeniyle ülkede benzeri görülmemiş bir kriz yarattı.
Mecliste çoğunluğu oluşturan koalisyon hükümeti, yargı düzenlemesine karşı artan siyasi ve toplumsal muhalefete ve yaklaşık 35 haftadır devam eden kitlesel protestolara rağmen yargı düzenlemesinde ısrar etti.
İktidar yanlıları, yargı düzenlemesinin “seçilmiş siyaset kurumunun iradesi dışında kontrolsüz bir güçle donatılan yargıyı kısıtladığı” gerekçesiyle savunuyor.
Yargı paketinin muhalifleri, söz konusu tedbirin “İsrail’de yürütme yetkisi üzerindeki tek etkili kontrolü ortadan kaldırarak sivil özgürlüklere, ekonomik refaha ve ülkenin uluslararası imajına zarar verdiğini” söylüyor.
Genel olarak “yargısal düzenleme” olarak anılan hukuk planı, İsrailliler arasında siyasi bakış açılarına göre yargı “reformu”, yargı “darbesi” veya yargının “ele geçirilmesi” gibi farklı tanımlarla anılıyor.
İsrail’de 2022 yılının son günlerinde göreve gelen Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükümetinde oldukça sağcı ve oldukça dindar partiler yer alıyor.
Netanyahu’nun hükümeti kurduğu dönemde koalisyon anlaşmalarının en önemli kısmını söz konusu yargı reformu, yasa dışı Yahudi yerleşim birimlerinin genişletilmesi, yönetimdeki kritik mevkilerin aşırı sağcı isimlere verilmesi gibi konular oluşturuyordu.
Adalet Bakanı Yariv Levin ve Meclis’te Anayasa, Hukuk ve Adalet Komisyonu’na başkanlık eden aşırı sağcı Dini Siyonizm Partisi Milletvekili Simcha Rothman, yargı düzenlemesinin mimarları olarak görülüyor.
Bakan Levin, 5 Ocak’ta, Netanyahu koalisyonunun göreve gelmesinden hemen sonra, yargının yetkilerini sona erdirecek, yüksek yargı mensuplarının atamaları üzerindeki etkisini azaltacak, denetimini ortadan kaldıracak kapsamlı bir “yargı reformu” planladıklarını duyurdu. Yürütme yetkisinin devredilmesi ve yargının bazı yetkilerinin Meclis’e devredilmesi.
Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesine karşı protesto hareketi bu tarihten itibaren 9 aydır kitlesel gösterilere devam ediyor.
